Er zijn maar weinig tijden van het jaar zo heerlijk als advent. Vooral de eerste weken zijn een bron van genot. In die eerste weken wordt je nog niet weggespoeld door kerstmuzak met herdertjes en stille nachten, en kun je nog rustig boodschappen doen met Guus Meeuwis of zo op de achtergrond.

De winkels bombarderen je nog niet met kerstaanbiedingen en recepten waar je eerst een koksopleiding voor moet volgen, of erger nog, een YouTube-tutorial. Er staat alleen hier en daar een bakje cranberry’s verdekt opgesteld, wetend dat zijn tijd nog moet komen. De kerstboom staat buiten op het veld nog even krachten te verzamelen voor de weken die komen.

De eerste weken van advent zijn stil en ingekeerd. De adventsster hangt vanaf morgen achter het raam, de kerststal heeft zijn plek al ingenomen in de open kast (zonder het kindje Jezus want dat mag pas vanaf eerste Kerstdag, leerde ik vorig jaar. Maar ja, ik ben dan ook protestant).

En of het van corona komt of niet, dit jaar was het voor het eerst dat ik niet op stel en sprong op zoek moest naar alle adventsattributen.

Al meer dan een week voor de eerste adventszondag was de kerstster opgeduikeld uit een doos met lego, had ik de twee kerststalwijzen gevonden in een bak met oude videobanden, Jozef en Maria lagen tussen de kerstballen, een andere wijze en een herder lagen op de grond in de berging. En de kribbe lag heel toepasselijk in een doos met speelgoed voor de kleinkinderen.

Ja, Marie Kondo kan hier nog heilzaam werk verrichten, maar ik ben een beetje bang voor haar.

Zelfs de adventskandelaar staat al klaar, met kaarsen en al. En die kaarsen passen er ook echt goed in, maar dat komt omdat alles bij Ikea is aangeschaft. Een ding ontbreekt nog: de adventskalender. Dat is nog een stap te ver, maar wie weet komt het daar ook nog van. Ooit.

Voor het eerst in decennia had ik dus de tegenwoordigheid van geest tijdig aan de voorbereidingen van de voorbereiding op Kerst te beginnen. Ik zeg: vooruitgang.

Een ding staat gelukkig helemaal los van advent: muziek. Van Kenneth Leighton bijvoorbeeld, die eeuwenoude teksten op moderne muziek zette. En Christmas Carrolls die nooit uit de tijd raken. Die muziek draai ik rustig midden in de zomer. Maar nu kan ik los, nog zeker vier weken!

Elk nadeel heb z’n voordeel. Al wekenlang is onze kerk gesloten en worden er diensten op internet uitgezonden. Maar toch ga ik regelmatig vreemd. Reden: pure nieuwsgierigheid naar de ontwikkelingen qua preekpresentatie en muziek.

Over de preekpresentatie kan ik kort zijn: van licht ongemak bij de voorganger naar een relaxte presentatie. En ook: wat een arm- en handgebaren! ‘Nederland in beweging’ is er niks bij.

De muzikale invulling is een ander verhaal. Er is al een paar decennia geleden een tweestromenland ontstaan, en die is in de diensten op tv moeiteloos te onderscheiden.

Aan de ene kant van het spectrum is er het psalmgezang in een berijming van een halve eeuw geleden, bij voorkeur begeleid door een stampend orgel dat nauwelijks genoeg registers lijkt te hebben om de emoties tot de gewenste hoogte op te stuwen. De voorkeur gaat over het algemeen uit naar psalmen die positief van toon zijn, of in het kerkjargon: bemoedigend. Daarnaast, samen zingen is leuk maar je moet het niet opnemen.

Aan de andere kant bevindt zich de praise-sector die zich kenmerkt door gevoelige teksten die zich vooral concentreren op de eigen navel. Wat ook opvalt is dat ze een nogal dwingend karakter hebben: ik wil alles en wel nu. De psychologie van de jaren ‘70 en ‘80 heeft duidelijk haar sporen achtergelaten: ik ben oké, jij bent oké. We hebben alleen troost en ondersteuning nodig.

Niet zelden ook wordt God uitgenodigd en welkom geheten in zijn eigen huis. Ik vraag me al een tijdje af welke theologie daar achter zit.

De uitvoering geschiedt over het algemeen door een paar enthousiaste mensen waarvan altijd één sopraan, wat zeg ik, een supersopraan. Hoe hoger, zachter en ijler, hoe mooier. Ik ben nog niet één praise-groep tegengekomen met een diepe alt, of met een krachtig schurend stemgeluid. Jammer.

Er is natuurlijk ook kerkmuziek die wel muzikale en tekstuele kwaliteit heeft. Maar dat zijn de beekjes die je moet weten te vinden in dit tweestromenland.

Dat er straks op 1 juli weer diensten gehouden mogen worden is mooi, zeker voor de kerken met een paar honderd zitplaatsen. Al zal dat voorlopig nog zonder zingen moeten gebeuren, en dat is een domper.

Want natuurlijk is muziek onmisbaar en zingen fijn. Maar het zou ook fijn zijn als dat straks weer kan zonder te struikelen over tweede naamvallen en onnavolgbare zinsconstructies, dan wel tenenkrommende uitspraken en teksten met de diepgang van een bord yoghurt.

Duurzaam een hype? Welnee, duurzaam is juist ouderwets. Onze opa’s en oma’s, die waren duurzaam.

Het vooruitgangsdenken, dat is pas een hype. Hij duurt alleen een beetje lang.
Mijn schoonmoeder moest van haar vader de aardappels zo dun schillen dat de schillen geen ‘knak’ meer zeiden. Dan heb je heel dun geschild en een maximum aan aardappel overgehouden. De schillen gingen naar de varkensboer, maar vette varkens kan hij er niet aan hebben overgehouden.

Mijn oma’s hielden hun eigen kippen, voerden die met afval uit de keuken, en aten dus eieren van etensresten, plus wat de kip zelf nog bij elkaar scharrelde aan wormen en pieren. En als het beest was uitgelegd ging hij zo met zijn kop op het hakblok. Beetje verdrietig misschien, maar wel duurzaam.

Nu begrijp ik best dat kippen houden in de stad op bezwaren stuit, en dat aardappels met schil eten gezonder is dan de voorouders dachten. En lekkerder ook, zeker als je ze bakt.

Maar duurzaam eten kan nog steeds. Neem broccolirijst. Als je dat zelf maakt (broccoli tot rijst malen in de foodprocessor, op het eerste dikke deel van de steel na) dan gebruik je al meer van de struik dan wanneer je de roosjes los snijdt en die apart kookt of stoomt.
Een pompoen schillen is helemaal niet nodig als je een biologisch exemplaar koopt. Het scheelt niet alleen tijd en pompoen, maar het is ook een stuk minder gevaarlijk.

Het is wel een beetje gênant dat onze generaties – die dachten dat alles alleen nog maar beter en makkelijker zou worden – nu toch met het schaamrood op de kaken moeten vaststellen dat opa en oma niet zo ouderwets waren als wij ooit dachten.

Leven ze nog? Maak excuses! En leven ze niet meer, gedenk ze door een paar van hun duurzame gewoontes in ere te herstellen: koop groente van het seizoen, eet niet elke dag vlees en stel weer een kliekjesdag in. Wen weer aan een niet tot de nok verwarmd huis, trek een trui aan (al dan niet zelfgebreid) als het koud is, en geniet van de kleine dingen. Van samen eten met vrienden, van een fijne wandeling. Dat is pas ouderwets duurzaam.

‘Dit mag toch wel, hè,’ twitterde iemand in mijn tijdlijn. Op de foto stond een vrouw in een prachtige zwarte chique jurk, klaar voor een feest of iets anders deftigs. Maar het ging niet om de jurk, het ging om het schoeisel: sneakers. Witte.

Nu heb ik altijd al een afkeer gehad van de sneaker. Alleen het woord al: sneaky betekent stiekem, en daarom doet het woord sneaker me denken aan bordeelsluiper, ook al zo’n foeilelijke schoen met een vervelende connotatie. Ik weet het, het gaat wat snel, maar zo associatief werkt mijn brein nu eenmaal. Bovendien zijn sneakers sportschoenen, en ik heb een hekel aan sport.

Ik ben dus tegen de sneaker. Hoe vaak me ook door reclame wordt bezworen dat ‘de sneaker niet in je schoenenkast mag ontbreken’, ik weiger die dingen aan te schaffen. En sneakers met van die ingebouwde hoge hakken of plateauzolen zijn al helemaal vreselijk. Alsof je door de maffia in een bak zacht beton bent gezet en je jezelf er daarna hebt uitgekapt. En zo bewegen de meeste vrouwen zich er ook op voort.

Waar de mode vandaan gekomen is, is me een raadsel. Als reactie op hoge hakken en ander oncomfortabel zittende schoenen, opperde iemand ooit. Het is een teken van emancipatie, vrouwen laten zich niet meer aanpraten dat hoge hakken sexy zijn en dat ze dus met kramp in de kuiten – en op termijn een halux valgus – door het leven moeten.

Dat lijkt me een valide reden. Maar waarom moet je dan meteen in het andere uiterste schieten, en van die lompe bakken aan je voeten schuiven? Er zijn toch ook wel mooie en lekker zittende schoenen zonder hak te vinden?

Geef mij maar de ouderwetse hoge basketbalgympen, van katoen. Ik zweer erbij. Ze zitten fantastisch en je kunt ze zo in de wasmachine gooien als je er mee door de modder hebt gelopen. En onder een chique jurk doe je gewoon chique schoenen aan. Met of zonder hakken.

De helden van tegenwoordig zijn jong en vrouw, schreef Caroline de Gruyter in NRC van 16 augustus. De Pakistaanse Malala Yousafzai die na een moordaanslag gewoon naar schoolgaan blijft gaan en dat blijft bepleiten, de Zweedse Greta Thunberg die stug doorzet met actievoeren voor het klimaat, al valt de hele (rechtse) wereld ook over haar heen.

Het begrip held is in Nederland aan inflatie onderhevig. Voetballers die op het juiste moment scoren zijn hier helden. Mensen die de Elfstedentocht zwemmen voor een goed doel, en mensen die iets liefs doen voor een ander, of die daar heel mooi over kunnen praten.

Mensen die iets zeggen waar half Nederland het al mee eens is maar wat twintig jaar geleden wat minder bon ton was. Of mensen die hun werk doen, zoals politieagenten en brandweerlieden. Mensen die hartmassage toepassen omdat ze daar een cursus in hebben gehad, en mensen die een hondje uit het kanaal vissen dan anders reddeloos verloren was geweest.

Toegegeven, de wereld wordt niet slechter van zulke mensen, maar ik heb toch een ander idee bij een held. En dan denk ik nog niet eens aan Braveheart of Ivanhoe, maar een beetje levensgevaar mag er toch wel bij zitten.

De Gruyter heeft trouwens een blinde vlek: aan de andere kant van de wereld strijden jonge helden voor vrijheid van meningsuiting en democratie in Hongkong. Met gevaar voor eigen leven en erger. Echt gevaar.

Daar zijn vrouwen bij zoals Agnes Chow, maar zeker ook mannen, zoals Nathan Law en Joshua Wong, leider van Demosisto: een ‘progressive, movement-oriented youth activist group in Hong Kong that advocates self-determination, both internal and external’, zoals ze zelf zeggen op hun Twitter-account.

Weekend na weekend gaan ze de straat op, die Hongkongers. Al veertien weken achtereen. Ze nemen het op tegen een van de machtigste landen van de wereld, tegen nietsontziende machthebbers en een systeem dat 1,3 miljard mensen in de houdgreep heeft. Succes is bepaald niet gegarandeerd en hun veiligheid al helemaal niet.

En daarom breng ik hulde aan de echte helden, al die mensen aan de andere kant van de wereld, die doorgaan met hun protesten. Hulde! En of het mannen of vrouwen zijn, zal me worst wezen.

Ik lees ze altijd, de lunch-interviews in de NRC. In een kadertje naast of onder het artikel staat de rekening van de lunch, want natuurlijk neem je geen van te voren gesmeerde boterhammen en een pakje karnemelk mee voor zoiets. Zo armlastig is de krant nu ook weer niet. Ook in welk etablissement de lunch is verorberd en wat een en ander heeft gekost, wordt vermeld.

Na het interview bekijk ik het lijstje vaak nog eens, want hoewel ik het eerst een stom idee vond, dat kadertje, als het er toch eenmaal staat dan wil ik het weten ook. En dan val ik mijzelf vaak tegen. Onwillekeurig ga ik beoordelen wat ik ervan vind: ‘Nou nou, die heeft een dure smaak… wat een aanstelleritis. En ook nog een glas wijn erbij. Of twee.’ En wellicht volkomen ten onrechte. Want je betrekt het eten en drinken automatisch op de geïnterviewde, maar de journalist eet ook mee. Misschien is die wel de zuipschuit.

Wát er precies wordt gegeten, verschilt natuurlijk nogal. In Het Wapen van Ermelo staan vast andere dingen op het menu dan op de kaart van een net uit de gracht getrokken eetcafé in de hoofdstad. Hoewel, de eetcultuur hier te lande snelt vooruit, als ik de lunch-interviewkaders mag geloven. Je blijkt ook buiten de Randstad meer keuze te hebben dan een tosti, een uitsmijter of een kom tomatensoep uit blik met een wit bolletje erbij.

Grappig genoeg trekt het menu zich niets aan van eventueel aanwezige vooroordelen, ook een Syriër kan dol zijn op boerenkool en er zijn Groningers die van balut houden. Misschien was dat de stiekeme opzet, NRC? Of is het een manier om de secundaire arbeidsvoorwaarden van de journalist op te krikken: “Oké, doe jij dat interview maar in een chique restaurant. Je mag de kosten declareren maar dan wil ik wel een bonnetje zien.” Het zou zo maar kunnen.

Maar ter vervolmaking van het concept moet de geïnterviewde nog meer prijs geven dan een eventuele glutenallergie of veganistische levensstijl. Er staat nog een heel rijtje eigenschappen en voorkeuren onder, en het is mij nooit geheel duidelijk wat er precies wordt bedoeld. Je burgerlijke staat spreekt voor zich, en welke sport je eventueel beoefent ook, maar ‘boek’? Wat je het laatst gelezen hebt, wat je het mooiste of waardevolste vindt, of juist dat waar je nachtmerries van kreeg? En maar één? Ik word altijd licht nerveus van zo’n vraag. En mij wordt niet eens iets gevraagd…

Film staat er ook nog onder, en muziek. Mijn hemel, wat een vragen! Welke film hangt helemaal af van wat ik het laatst heb gezien, en welke muziek zegt vooral veel over mijn gemoedsgesteldheid op dat moment. Ik wil maar zeggen, lunchen en geïnterviewd worden tegelijkertijd kán, maar je moet niet overdrijven. Ik neem zelf wel wat mee.

Ik moet minder gaan twitteren. Dit goede voornemen had ik bijna weer laten varen toen ik een filmpje zag dat op Twitter was gepost. Het was een YouTube-filmpje met een volgens de betreffende twitteraar inhoudelijk briljant lied. Mochten er meer zulke liederen geschreven worden, was de diepe wens van de twitteraar.

De tekst is inderdaad een stuk beter dan bijvoorbeeld ‘De rivier’, Lied 642 uit de bundel Opwekking. Elke keer wanneer het lied op de liturgie staat die bij de ingang van de kerkzaal wordt uitgereikt, vraag ik mij af of het niet zaak is het pand met gezwinde spoed te verlaten. Dit vooral vanwege de dwingende teksten als ‘Vader, kom, ontmoet mij hier’, ’Ik wil u daar ontmoeten, Heer’. Wat impliceert dat de Heer welhaast verplicht is aan die eis te voldoen. Of zoiets. Opvallend vaak hebben liederen uit Opwekking die dwingende toon: doe dit, nu, elke dag, altijd. Want ik wil het.

In dit filmpje is het filmisch dieptepunt overigens dat bij de zin ‘Ik leg alles voor u neer’ een klein meisje in balletjurkje te zien is dat een spagaat en buiging tegelijk maakt. De beelden bij de liederen zijn trouwens een verhaal apart. Er spelen opvallend veel blonde jezussen met blauwe ogen een rol, die met een verheven blik door een op de knieën liggende of devoot omhoog kijkende massa mensen schrijden. ‘De schare’ bestaat voor het merendeel uit in vale lappen geklede figuren, zo weggelopen van een filmset waarvan de kostuummaker met een natte vinger in de lucht heeft gegokt dat dit wel zo’n beetje de mode zal zijn geweest uit het jaar nul of daaromtrent.

De teksten zelf die – om de liederen eenvoudig karaoke-gewijs mee te kunnen zingen – in beeld verschijnen, staan negen van de tien keer vol spelfouten. Creatief zijn met taal is prima, maar laat dan op zijn minst voor je die creaties op het internet gooit, even iemand meekijken die er verstand van heeft, is mijn dringende verzoek. Voor vertalingen geldt hetzelfde: Google-translate is niet genoeg!

En dan nog een laatste waarneming: waarom hebben de zangeressen van dit soort liederen altijd zo’n lief stemmetje? Nooit eens een keer een lekker diepe altstem of een schurend doorrookte whiskey-klank, altijd maar dat zijige zoetgevooisde gekweel. Voor de mannen geldt overigens hetzelfde: tenoren, vrijwel zonder uitzondering.

Er zijn genoeg mensen die er dol op zijn, maar ik krijg er jeuk van. Het is een flinke aanslag op mijn geduld en deed afbreuk aan menig kerkdienst. Het vervelendste is misschien nog wel dat een gesprek over kwaliteit vrijwel altijd eindigt in de stelling dat over smaak niet te twisten valt. En dat is nu precies het probleem. Want over kwaliteit valt wel degelijk te twisten. Maar dat gebeurt niet, bang voor ruzie als we zijn. Of er is domweg gebrek aan kwaliteit in christelijke kring.

Mede met die laatste gedachte in het achterhoofd verzoek ik nu alvast iedereen die het lied ‘Yet Not I But Through Christ In Me’ in het Nederlands wil vertalen, dat vooral NIET te doen.