Dit jaar is mijn woonplaats niet alleen uitverkoren tot Culturele Hoofdstad 2018 maar ook tot tijdelijke verblijfplaats van het Glazen Huis van Serious Request. Het kan niet op.

Voor een aantal instanties bleek dit voldoende reden een avondje Café van de Kleine wetenschap te houden in het Oranje Bierhuis alhier. Het begon meteen al goed met een muntje voor een gratis consumptie.

Eerst kwam VU-promovendus Arjen de Wit aan het woord, hij overlaadde de zaal met facts and figures, legde uit waarom mensen geven, en voor welk doel ze dat het liefste doen. Het altruïstisch gehalte bleek niet bijzonder hoog. Groepsdruk en indirecte beloning spelen een grote rol.

Gelovigen bleken het vaakst en het meest te geven. Besmuikt gelach klonk toen de tweede spreker, hoogleraar Theoretische Biologie Ido Pen, vanuit het publiek vroeg of de kerk, ‘een groep pedofielen’, wel als goed doel gerekend mocht worden.

Pen betoogde toen het zijn beurt was dat dieren altruïstisch zijn aangelegd. Bewijs wordt geleverd door bijen-, mieren- en termietenvolken. Zij leven in gemeenschappen en moeten daarvoor hun eigen belangen opzij zetten. Overleven als groep is tenslotte de enige manier om ook individueel te overleven. Tot zover evolutionair gezien vrij logisch.

Leuk waren de filmpjes met chimpansees die suggereerden dat zij idee van rechtvaardigheid en empathie hebben. Saillant detail: dat gold alleen voor familieleden of dieren uit de eigen groep, in verband met het doorgeven van eigen of verwante genen.

Zo altruïstisch als het lijkt, is geven of inleveren dus niet, ervan uitgaand dat altruïsme betekent dat je je eigen belangen opzij zet en belangeloos iets voor een ander doet.

Zowel dieren en mensen zorgen goed voor anderen voor wie ze sympathie voelen, wat in de praktijk neerkomt op mensen uit de eigen groep of clan. En dat dient indirect het eigenbelang.

Verborgen agendapunt van Pen leek echter te zijn gelovigen flink onder de neus te wrijven dat moraal helemaal niet uit religie voortkomt. Dieren hebben het immers al, het zit in onze genen. Enige persoonlijke frustratie leek beslist aanwezig.

Een van de aanwezigen wees Pen op het feit dat de spreuk die hij op een van zijn sheets had gezet en die naar zijn zeggen uit de Bijbel kwam (“maar dat is ook meest jatwerk”), verkeerd was geciteerd. Niet ‘wat gij niet wilt wat u geschiedt, doe dat ook een ander niet’ is een Bijbeltekst, maar ‘behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden’. Niet onbelangrijk.

Want dat is nu net het punt waarop het christelijke geloof wel degelijk verschil maakt: het maakt niet uit of de ander bij jouw groep hoort. De parabel van de Barmhartige Samaritaan is daar wel het mooiste voorbeeld van. Sterker nog: christenen moeten hun vijanden liefhebben.

Voor altruïsme pur sang moet je misschien toch wel bij God zijn.