Het begon allemaal met een artikel in het Nederlands Dagblad. De auteur pleitte voor grote terughoudendheid op de kansel ten aanzien van politiek. Dat lijkt mij een gezond uitgangspunt. Ik likete daarom het stuk, dat ik op Twitter had gevonden.
De auteur kreeg echter tegengas. Spreken over politiek in de kerk moest juist wel, want anders zou je het alleen maar over de ziel hebben. Alles is immers politiek, al is politiek niet alles, citeerde de tegengasgever Harry Kuitert. Met zo’n argument sla je de discussie natuurlijk dood, maar dat gebeurt wel vaker op Twitter.
GPV
Zonder politiek op de kansel zou de profetische stem verstommen, was een ander argument. Nu heb ik in mijn jeugd veel van dat profetisch spreken vanaf de kansel meegemaakt. Meestal mondde dat uit in de drang vooral op ‘de juiste partij’ te stemmen, en dat was in mijn geval het toenmalig GPV. Het raambiljet werd bij de kerkdeur uitgereikt. Alleen halsstarrig weigeren hielp. Zouden de predikanten die in mijn jeugd het GPV als enige Gode welgevallige partij aanwezen, niet volkomen overtuigd zijn geweest dat ze zo hun profetische opdracht uitvoerden? Ongetwijfeld.
Maar dat is natuurlijk niet het profetisch spreken dat de Twitteraar voor ogen stond. Dat profetisch spreken gaat steevast over maatschappelijk onrecht, wat mij een versmalling lijkt maar dat is weer een andere discussie. Nu ben ik zelf ook erg tegen maatschappelijk onrecht. Maar in een overgeorganiseerd land als het onze is het niet altijd eenvoudig dat onrecht eenduidig aan te wijzen, laat staan er goede oplossingen voor te vinden. Alles grijpt immers in elkaar. Zelf de goede keuzes maken is vaak al moeilijk genoeg.
Valkuilen
Onrecht aanwijzen kent bovendien diepe valkuilen. De bestrijding van het ene onrecht is bijvoorbeeld populairder dan het andere. De woede over het Toeslagenschandaal ging pas echt vliegen toen bleek dat er ook racisme mee annex bleek. Achterstanden en ongelijkheid in de grote steden is heel erg, maar over achterstanden in de periferie maken de meeste mensen zich minder druk, getuige de aandacht in kranten en tv.
Er moest een megaoverwinning van BBB aan te pas komen om daar serieus naar te kijken.
En zo werd er onlangs wel tegen de abominabele opvang in Ter Apel gedemonstreerd (en terecht) maar niet tegen ellende die veilige-landers inwoners van Ter Apel aandoen. De meeste mensen wonen nu eenmaal niet in Ter Apel, en komen er ook nooit.
Negeren
Een andere valkuil is lastige vraagstukken negeren. Nederland heeft sinds de jaren vijftig (‘gaat u toch emigreren, het land is vol!’) nooit een fatsoenlijke bevolkingspolitiek is geformuleerd. Dat woord heeft sinds de jaren ’60 een naargeestig bruin tintje, en daarom laat de Nederlandse politiek dit onderwerp liever over aan (extreem-)rechts.
Dat is dom en kortzichtig. Nederland is een klein land en daarom lijkt mij de vraag hoeveel mensen er eigenlijk in dit land passen legitiem. Ik heb geen idee van het antwoord – ongetwijfeld spelen veel factoren een rol – maar dat deze vraag überhaupt niet wordt gesteld (behalve door partijen waarmee ik niet geassocieerd wens te worden) is een slecht teken.
Dat klemt te meer omdat het aantal asielzoekers dat nu in Europa en Nederland aankomt, nog maar een fractie is van wat komen gaat. Maar demonstreren voor humane opvang is makkelijker dan op een goede manier een gesprek te beginnen over bevolkingspolitiek. Jammer.
Politieke keuzes
De rampzalige politiek van de afgelopen twintig jaar is een belangrijke oorzaak van allerlei problemen in onze samenleving, ook problemen in de asielopvang. Het marktdenken vindt reserves geldverspilling, dus als er een jaar minder mensen asiel aanvragen zag menig minister dat als de ideale aanleiding het mes in de begroting te zetten. Resultaat: overbelaste ambtenaren bij het IND, te weinig opvangplekken, en slechts één aanmeldcentrum, aan de rand van Nederland. Lekker ver weg van Den Haag.
Daar komt de rampzalige volkshuisvestingspolitiek (of liever het ontbreken daarvan) overheen, met als dieptepunt reisjes van onder anderen toenmalig minister Stef Blok naar buitenlandse investeerders om onze goedkope huurhuizenvoorraad te slijten. Resultaat: een te kleine voorraad huurwoningen voor de laagstbetaalden, die niet zelden ook nog eens te duur, slecht geïsoleerd en slecht onderhouden zijn. En op die woningvoorraad doen ook mensen met een verblijfsvergunning een beroep. Als klap op de vuurpijl is er overal gebrek aan menskracht. De kans dat het IND erin slaagt meer mensen te vinden voor een snellere procedure is dus gering.
Profetenmantel
Ik krijg persoonlijk al twintig jaar hoge bloeddruk van deze politieke keuzes. Dat de huidige staatssecretaris van Asielzaken een VVD’er is, is dan ook een vorm van gerechtigheid. Maar eenvoudige oplossingen bestaan niet. Er is op dit moment te weinig menskracht en er zijn te weinig woningen. Op de vraag ‘kan de staatsecretaris garanderen dat er geen mensen buiten zullen slapen dit jaar…’ past dan ook maar één antwoord: nee, natuurlijk kan dat staatsecretaris dat niet. De staatsecretaris heeft geen glazen bol en geen toverstaf.
Samenvattend: Ik zeg niet dat profetisch spreken vanaf de kansel nooit kan, maar ik zou er wel heel voorzichtig mee zijn, zeker in deze gepolariseerde tijden. Voor je het weet drijf je je toehoorders uit elkaar, en dat niet op grond van het woord van God, maar op basis van je eigen vooroordelen, je gebrek aan aandacht voor wat zich buiten je bubbel afspeelt, of omdat de profetenmantel je wel erg comfortabel om de schouders is gaan hangen. Niets menselijks is ons vreemd, en ik vermoed ook dominees niet.
